با توجه به اينکه شرکت آمريکايي بوئينگ نيز البته فعلاً به‌صورت غيرعلني در تلاش براي فروش هواپيما به ايران است، کارشناسان صنعت هوانوردي اين معاملات را از نزديک رصد مي‌کنند. در اينجا به 5 سؤالي مي‌پردازيم که هنوز پاسخ آنها را در مورد خريدهاي هواپيماي ايران نمي‌دانيم:

1 ــ چه هواپيماهايي قرار است به ايران داده شود: بر اساس اعلام ايرباس، 118 سفارش ثبت شده، شامل 73 هواپيماي پهن‌پيکر (45 فروند اي330، 16 فروند اي350 و 12 فروند اي380) و 45 فروند هواپيماي باريک‌پيکر (همه از خانواده اي320) است. اين آمار از سوي مقامات ايراني نيز تکرار شده است.

اما حداقل دو نفر از مقامات آمارهاي متفاوتي ارائه داده‌اند. 3 روز قبل از اعلام قرارداد با ايرباس، محمد خداکرمي، معاون رئيس سازمان هواپيمايي کشوري ايران گفته بود که اکثر هواپيماها از خانواده اي320 خواهند بود. اين ادعا بعداً از سوي اصغر فخريه کاشان، معاون وزير حمل و نقل ايران نيز تکرار شد و وي يک روز بعد از اعلام اين قرارداد گفت که اکثر سفارشات ثبت شده هواپيماهاي اي320 و اي321 هستند.

ايران به‌خلاف هواپيماهاي مدل جديدتري که در اين قرارداد سفارش داده شده، به هواپيماهاي خانواده اي320 عادت کرده است. بنابراين خريد هواپيماهاي باريک‌پيکر منطقي‌تر به نظر مي‌رسد. آيا ايرباس مي‌تواند در حالي که مذاکرات با بوئينگ ادامه دارد، با استفاده از هواپيماهاي پهن‌پيکري که توليد کرده و ذخيره نموده است، براي تصاحب بازار ايران زودتر بجنبد و پيشدستي کند؟

2 ــ هواپيماها چه‌زماني تحويل خواهد شد: ايران بازه زماني مشخصي را براي تحويل اين هواپيماها اعلام نکرده، اما فخريه گفته که اولين هواپيماها امسال تحويل داده خواهند شد و آخرين جت‌ها نيز سال 2022 به دست ايران مي‌رسد، اما اشتباه نکنيد، اين يک زمان‌بندي بسيار خوش‌بينانه است. حتي با کمک شرکاي خارجي، به‌روزرساني توانمندي‌هاي مهندسان ايراني در نگهداري و به کار بردن هواپيماهاي جديد زمان مي‌برد، زيرا آنها سالها روي هواپيماهاي قديمي کار کرده و در اين زمينه تجربه به دست آورده‌اند. در جريان تحويل هواپيماها در اولين مراحل آموزش بايد اين موضوع نيز در نظر گرفته شود.

3 ــ اين هواپيماها به کدام شرکت واگذار مي‌شود: اين بزرگترين سؤالي است که ذهن‌ها را درگير کرده است. ايرباس اعلام کرده که تمامي اين 118 فروند هواپيما تحويل ايران اير خواهد شد، اين در حالي است که ايران اير در حال حاضر تنها با 26 هواپيما پرواز مي‌کند و 19 هواپيماي ديگر هم در آشيانه هستند. ايران اير اخيراً 40 هواپيماي اي‌تي‌آر هم سفارش داده است و احتمال خريدهاي ديگر از شرکت‌هايي نظير بوئينگ را هم رد نکرده است. با توجه به نياز شرکت‌هاي ديگر نظير هواپيمايي آسمان، کيش اير و قشم اير، منطقي نيست که تهران بخواهد همه اين هواپيماهاي جديد را به يک ايرلاين اختصاص دهد.

4 ــ چقدر بابت اين هواپيماها پرداخت خواهد شد: قبل از اعلام قرارداد با ايرباس، بانک مرکزي ايران 2 موافقتنامه با مؤسسات تأمين اعتبار صادرات کوفاکه فرانسه و ساچه ايتاليا منعقد کرد. اين آژانس‌ها ممکن است تضمين‌هايي براي بانک‌هاي اروپايي‌اي که در اين معامله دخيل هستند صادر کنند، اما نهادهاي ايراني هنوز محدوديت‌هاي سنگيني در داخل سيستم مالي آمريکا به‌خصوص در زمينه معاملات دلاري دارند. هرچند اين موانع فني غيرقابل حل نيستند، اما برطرف کردن آنها مستلزم اراده سياسي و تمايل براي ريسک پذيري از سوي بانک‌هاي غربي خواهد بود.

5 ــ آيا امکان تغيير در اين قرارداد وجود ندارد: ما داريم در مورد يادداشت تفاهم‌هايي صحبت مي‌کنيم يا درباره قراردادهاي محکم و تعهدآور حقوقي؟ آيا گزينه‌ها يا حقوق خريد هم در اين قرارداد پيش‌بيني شده‌اند؟ در بيانيه ايرباس اشاره چنداني به اين مسائل نشده، اما ممکن است با بررسي سفارش رسمي ثبت‌شده در ماه فوريه بتوانيم به اين سؤالات پاسخ دهيم، اما تا آن موقع ناچاريم به اظهارات قبلي توليد کننده درباره مذاکرات با ايران رجوع کنيم. اگر اظهارات فابريک برگير، مدير شرکت ايرباس را درباره ماهيت حقوقي مذاکرات با طرف ايراني ملاک قرار دهيم، بايد قانع شويم که يک قرارداد 25 ميليارد دلاري 12ساله فروش هواپيما مذاکره و منعقد شده است.

منبع:تسنيم