يک روزنامه عربي با اشاره به سفر رئيس جمهوري ترکيه به ايران ، علت همزماني اين سفر با ديدارشاهزاده محمد بن نايف وزير کشور عربستان به آنکار را مورد تحليل و بررسي قرار داده است.
نويسنده راي اليوم نوشت : محمد بن نايف وزير کشور عربستان چه پيشنهادهاي "وسوسه انگيزي" براي رجب طيب اردوغان، رييس جمهوري ترکيه، پيش از سفر وي به ايران داشت؟ گزينه هاي پيش رو چيست: پيوستن به ائتلاف سني يا ميانجيگري در خصوص بحران هاي سوريه ، عراق و يمن ؟ آيا اردوغان اقتصاد را بر امپراتوري عثماني ترجيح خواهد داد؟
در ادامه مقاله به قلم عبدالباري عطوان سردبير راي اليوم ، آمده است: اردوغان روزسه شنبه، به تهران سفر مي کند که اين دومين سفرش به ايران ظرف دو سال اخير است و اين در حاليست که منطقه خاورميانه شاهد نزاع و جنگ در عراق، سوريه و يمن است و ترکيه و ايران ديدگاه هاي متفاوت در خصوص نزاع هاي منطقه دارند. سفر اردوغان به ايران در زمان بسيار مهم و در اوج تحولات سياسي و اقتصادي آغاز مي شود که براي فهم اوضاع منطقه بايد دقيق تر به اين تحولات پرداخت :
- حرف و حديث ها درباره تشکيل ائتلافي سني شامل ترکيه، عربستان و قطر براي جلوگيري از نفوذ روز افزون ايران در منطقه بيشتر شده است و اين در حاليست که نواز شريف، رييس جمهوري پاکستان، از ترس آغاز نزاع سني – شيعي در کشورش از مداخله هوايي يا زميني در عمليات "توفان سهمگين" عربستان خودداري مي کند زيرا شيعيان بيش از ۲۰ درصد نيروهاي ارتش پاکستان را تشکيل مي دهند.
- گروه ۱ + ۵ و ايران نيز چند روز پيش درباره برنامه هسته اي تهران توافق کردند توافقي که باعث لغو تحريم اقتصادي ايران ، به رسميت شناختن حق غني سازي اورانيوم در سطح پايين و تحت نظارت بين المللي و تداوم فعاليت تأسيسات هسته اي خواهد شد.
- افزايش همکاري نظامي آمريکا با ايران در عراق و سوريه.
راي اليوم درادامه افزود: جنگنده هاي آمريکايي از حمله ارتش و نيروهاي مردمي عراق که "بيشتر شيعه و تحت حمايت مالي و تسليحاتي ايران هستند" پشتيباني کردند و جان کري وزير امور خارجه آمريکا نيز سخناني درباره امکان مذاکره واشنگتن با نظام بشار اسد، رييس جمهوري سوريه، گفته است.
اردوغان ماه ميلادي گذشته خطوط قرمز را زير پا گذاشت و ايران را به سلطه جويي و حمايت از تروريسم در منطقه متهم کرد و از تهران خواست که گروه هاي " تروريستي " اش را از يمن خارج کند و از عمليات توفان قاطع حمايت کرد و گفت: سياست هاي ايران صبر ما را لبريز کرده است. اتهام هاي اردوغان باعث شد که بسياري از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي ايران خواستار لغو سفر اردوغان به تهران شوند و وزارت امور خارجه نيز کاردار ترکيه را احضار کرد و از وي خواست که درباره اتهامات توهين آميز اردوغان توضيح بدهد.
سوال اينجاست که چرا ايران سفر اردوغان را لغو نکرد و اردوغان نيز بر سفرش به تهران اصرار ورزيد؟ و اين در حاليست که مطبوعات و نمايندگان مجلس شوراي اسلامي ايران به شدت از وي انتقاد کرده اند.
در جواب اين سوال بايد گفت که اولاً اردوغان يکي از سران عرب نيست که سياست ها و ديدگاه هايش را براساس احساسات پايه ريزي کند ثانياً رييس جمهوري منتخب است و نهادهاي مطبوعاتي و دموکراتيک از وي به علت انجام هر کاري بازخواست مي کنند ثالثاً استاد تفکيک بين سياست و اقتصاد است و منافع ترکيه را بر هر چيز ديگري مقدم مي شمارد.
اردوغان براي اموراقتصادي راهي تهران مي شود زيرا به خوبي مي داند که ايران پس از لغو تحريم هاي اقتصادي که ژوئن ۲۰۱۵ آغاز خواهد شد، به کشوري قدرتمند در منطقه، بازاري بزرگ و صادرکننده بي قيد و شرط نفت و گاز تبديل خواهد شد و شرکت هاي ترکيه فرصتي طلايي براي تعامل با ايران در زمينه صادرات و واردات پيدا خواهند کرد و شايد حجم مبادلات سالانه ترکيه و ايران که هم اکنون ۳۰ ميليارد دلار است، به ۲ برابر يا بيشتر در چند سال آينده افزايش يابد.
اردوغان مي خواهد که بازاري براي شرکت هاي ترکيه پيدا کند و همين سياست اقتصادي اش باعث انتخاب وي و حزبش براي سومين بار شد و کشورش را به هفدهمين اقتصاد قدرتمند جهان تبديل کرد و شايان ذکر است که اردوغان در همه سفرهاي رسمي اش علاوه بر وزراي اقتصاد و بازرگاني هياتي شامل بيش از ۱۰۰ تاجر را به همراه خود مي برد.
اردوغان به خوبي مي داند که نزديکي آمريکا و ايران باعث لطمه خوردن اقتصاد کشورش خواهد شد و نبايد به آمريکا به عنوان متحد اطمينان کند و به همين دليل سياست انگليسي "اگر نتوانستي آنها را شکست بدهي، به آنها بپيوند" را دنبال مي کند.
اردوغان با سفر به ايران سياست انگليسي مزبور را اجرا کرد و مساله اينجاست که چرا به ايران سفر نکند در حالي که آمريکايي ها پس از ۳۶ سال دشمني و کوبيدن بر طبل جنگ سرانجام با ايراني ها بر سر يک ميز نشستند.
مسايل سياسي به خصوص بحران هاي عراق، سوريه و يمن بخش مهم ديگري از برنامه سفر اردوغان را تشکيل مي دهد. اردوغان در قبال اين مسايل چند گزينه پيش رو دارد :
گزينه اول اينکه با درخواست عربستان براي مشارکت در ائتلاف سني براي مبارزه با ائتلاف شيعي ايران مقابله کند و به گفته خودش مقابل سلطه جويي ايران بايستد به خصوص اين که عربستان به مصر به عنوان عضو پايدار ائتلاف سني خود اطمينان ندارد و با خروج مصر از اين ائتلاف و ورود ترکيه به آن مشکلش حل خواهد شد ولي اين گزينه خطراتي دارد و شايد باعث آغاز جنگ با ايران شود و همين جنگ باعث گسيختگي انسجام دموگرافيکِ (جمعيت شناختي) شکننده‌ي ترکيه شود.
گزينه دوم اينست که اردوغان راه و روش نواز شريف را دنبال کند. نواز شريف سه روز پيش در آنکارا براي پي بردن به ديدگاه اردوغان درباره ائتلاف سنيِ پيشنهادي عربستان مذاکره کرد و همچنان از مشارکت در ائتلافي سني ضد ائتلافي شيعي خودداري مي کند.
گزينه سوم اينست که اردوغان با استفاده از روابط خوبش با ايران و عربستان نقش کبوتر صلح يا ميانجي را ايفا کند و پيشنهادهايي براي حل اختلافات ارايه دهد.
سفر ناگهاني محمد بن نايف، وزير کشور و معاون وليعهد عربستان، روز دوشنبه (۱۷فروردين ۱۳۹۴، ۶ آوريل) به ترکيه يعني ۲۴ ساعت پيش از سفر اردوغان به تهران شايد نقش مهمي در گزينه اي که اردوغان انتخاب خواهد کرد، خواهد داشت.
ما نمي دانيم که محمد بن نايف چه پيشنهادهاي اقتصادي و سياسي وسوسه انگيزي براي اردوغان داشت ولي مي دانيم که عربستان جنگ شديدي را در يمن آغاز کرده است و فقط با حملات هوايي نمي تواند اين جنگ را به سرانجام برساند و تحولات ميداني نشان مي دهد که ائتلاف حوثي - علي عبدالله صالح در ميدان درگيري در حال پيشروي است لذا عربستان براي پيشبرد عمليات نظامي خود در يمن نياز به ترکيه دارد و اگر اردوغان هم مانند نواز شريف از مشارکت در ائتلاف سنيِ ۱۰ کشوري خودداري کند، باز به ترکيه براي ايفاي نقش"ميانجي" نياز خواهد داشت.
پيش بيني مي شود که محمد بن نايف پيشنهادهاي مالي و اقتصادي بزرگي را به اردوغان براي ترغيب وي به مشارکت در ائتلاف سني ارايه کرده است و طرحهايي را هم براي حل بحران يمن پيشنهاد کرده است تا اردوغان اين طرح ها را به ايران ابلاغ کند.
توپ هم اکنون در زمين اردوغان است و گزينه نهايي اش هر چه باشد، تأثير زيادي در منطقه و نزاع هاي آن خواهد گذاشت و ما بايد به دقت سفر اردوغان به تهران و ديدارش با مقامات ايراني به خصوص با رهبر انقلاب ايران را به دقت دنبال کنيم.