به گزارش پايگاه خبري تحليلي پيرغار، سايت «الف» با اين مقدمه نوشت: «خدمتي که در نهم آبان ???? تصويب و در زمان رضاخان اجرايي شد، اکنون جزء جدايي‌ناپذير قوانين ايران شده است و هر جوان مذکر ايراني اگر شرايط معافيت پزشکي يا ساير معافيت‌ها را نداشته باشد بايد دو سال از بهترين و شکوفاترين دوران عمر خود را در خدمت سربازي سپري کند.

از طرفي ديگر اين روزها براي انجام هر کاري از جوان ايراني کارت پايان خدمت تقاضا مي‌کنند؛ از ادامه تحصيل گرفته تا کار و ازدواج و وام. گويي اين کارت، پسران ايراني را کامل‌تر مي‌کند. بيشتر سربازان از شرايط کنوني خود راضي نيستند. سربازاني که داراي تحصيلات بالا هستند و حالا بايد پست بدهند، ماشين مافوق خود را بشويند و در مقابل همه چيز «بله قربان‌گو» باشند. نکته ديگري که به خصوص سربازان با تحصيلات دانشگاهي را ناراضي کرده، عدم به‌کارگيري آنها در قسمت‌هاي مرتبط با رشته تحصيلي است و اين سبب مي‌شود که در طي دو سال خدمت سربازي، آموخته‌هاي دوران مدرسه و دانشگاه را فراموش کنند.

بررسي‌ها و مطالعات، بيانگر پيدايش تغييرات و تحولات بسيار اساسي در رويکردها و ساز و کارهاي سربازي در ميان کشورهاي مختلف به‌ويژه کشورهاي توسعه‌يافته است. نقش و تاثير شگرف فناوري‌هاي نوين نظامي، الزامات نويني را در رابطه با فلسفه سربازي پديد آورده است و بسياري از کشورها با مطالعات تطبيقي و بررسي هزينه‌هاي اقتصادي و اجتماعي سبک‌هاي سنتي سربازي با سبک‌هاي نوين و سنجش هزينه - فايده، اقدام به ايجاد تغييرات و تحولات منطقي در خدمت سربازي کرده‌اند.

بررسي خدمت سربازي در ديگر کشورها، آمارهاي جالب و قابل تأملي را به ما مي‌دهد. يک مطالعه و بررسي علمي انجام‌شده در خصوص خدمت نظام وظيفه در ??? کشور جهان مي‌گويد: در ??? کشور جهان (?? درصد کشورهاي مورد مطالعه) اساسا سربازي اجباري وجود ندارد. ?? کشور سربازي اجباري يک سال و کمتر و ?? کشور سربازي اجباري ?? ماه و يا بيشتر و غيرانتخابي همراه با به کارگيري در امور عملياتي نظامي دارند. همچنين ?? کشور سربازي انتخابي، ?? کشور از ترکيب نيروهاي داوطلب و اجباري و بالاخره ? کشور صرفا در امور مدني يا به صورت نظامي غيرمسلح از نيروي سرباز استفاده مي‌کنند. (مرکز پژوهش‌هاي مجلس)

مهم‌ترين انتقاد منتقدان به خدمت سربازي، «اجباري» بودن آن است. منتقدان خدمت سربازي دلايل ديگري مانند طولاني بودن زمان خدمت سربازي، عدم پرداخت دستمزد متناسب با اين دوره، وجود تبعيض و ايجاد مشکلاتي در اشتغال، تحصيل و ازدواج را از دلايل مخالفت و انتقاد خود نسبت به خدمت سربازي عنوان مي‌کنند.

سردار موسي کمالي جانشين اداره منابع انساني ستادکل نيروهاي مسلح در توجيه سربازي اجباري مي‌گويد: راهبرد ما در سربازگيري اجباري، دفاع از مملکت است. کدام جواني پيدا مي‌شود که در صورتي که سربازگيري حرفه‌اي شود، حاضر باشد برود سيستان و بلوچستان يا چابهار خدمت کند اما سربازان وظيفه در تمامي نقاطي که لازم باشد، خدمت مي‌کنند. در جنگ ايران و عراق حدود سه ميليون جوان در قالب سربازي، آموزش‌ ديده و به مناطق جنگي اعزام شده‌اند. حال اگر جنگ شود، چه فردي حاضر است برود و استخدام شود تا به جبهه اعزام شود؟

سردار کمالي در مورد سربازي حرفه‌اي نيز اظهار مي‌کند: تنها بحث تجهيزات براي سرباز تخصصي مطرح نيست و در کنار آن بايد به تهديدات و بحث‌هاي سوق‌الجيشي يک کشور نيز توجه کرد. يکي از علت‌هاي شکست سنگين آمريکا در جنگ ويتنام، وجود سربازان اجباري در اين جنگ بود. در آن زمان سربازان مي‌گفتند اگر هدف از سربازگيري اجباري، خدمت به کشور است، پس ما در خاک کشور ديگر چه مي‌کنيم که همين موضوع سبب شد آنان به اين نتيجه برسند که سرباز حرفه‌اي و مزدور اجير کنند.

سوالي که همواره مطرح مي‌شود اين است که تا چه زماني مي‌توان خدمت اجباري سربازي را با مدت، قوانين و شرايط فعلي پيش برد؟ و اينکه اگر تهاجمي به کشور شود آيا اين سربازان با توجه به پيشرفت زياد تکنولوژي و ابزارهاي جنگي و با دانش جنگي محدود، توان مقابله با دشمن را دارند؟ تحليلگر بلژيکي مرکز مطالعات سياسي اروپا در پاسخ به اين سوال مي‌گويد: سلاح‌هاي جديد نظامي فقط توسط سربازان حرفه‌اي کاربرد پيدا خواهد کرد و نه سربازان وظيفه‌اي که فقط قرار است به مدت يک سال و يا کمتر خدمت کنند. استفاده از سربازان وظيفه براي به‌کارگيري تکنولوژي‌هاي نوين، ايده خوبي نيست.

واقعيت اين است که تاريخ‌مصرف سربازان وظيفه‌اي که صرفا به ماموريت‌هاي خدماتي و نگهباني و غيرتخصصي به سبک سده‌هاي گذشته مي‌پردازند، خاتمه يافته است. بررسي اين دو سوال و سوال‌هاي ديگر کمک زيادي به تجديد نظر در مورد خدمت اجباري سربازي مي‌کند.

مرکز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي، شهريورماه امسال با انتشار گزارشي پيش‌بيني ? مدل جايگزين سربازي را ارائه کرد. بر اساس گزارش اين مرکز، ? مدل جايگزين سربازي عبارتند از: ?- الگو و مدل حاکم کنوني ?- الگوي سربازي حرفه‌اي ?- الگوي سربازي داوطلبي - بسيجي چابک ?- الگوي سربازي علمي - تخصصي ?- الگوي خريد خدمت هدفمند ?- الگوي خدمت سربازي يک‌ساله در دوران صلح ?- الگوي تلفيقي چندجانبه هدفمند.

مرکز پژوهش‌هاي مجلس با اشاره به مشکلات متعدد خدمت سربازي در کشور، از ميان ? مورد اشاره شده، دو الگوي خدمت علمي - تخصصي و خدمت داوطلبانه - بسيجي چابک به دليل ظرفيت بالاي بهره‌وري را مورد تاکيد قرار داد. همچنين اين مرکز در گزارش خود به مشکلات فرهنگي و اجتماعي، اقتصادي و ساختاري شيوه کنوني خدمت سربازي اشاره مي‌کند. مهم‌ترين اين مشکلات به شرح زير هستند:

با اين حال و نظر به مشکلات مطرح‌شده، با کدام توجيه منطقي شيوه کنوني خدمت اجباري سربازي ادامه مي‌يابد؟ آسيب‌شناسي خدمت اجباري سربازي و بررسي هزينه - فايده آن روي جوانان، جامعه و کشور مي‌تواند نقشه راهي براي بهبود اين وضعيت و به تناسب آن جلوگيري از پيامدهاي منفي آن باشد.»